Analisti Fitim Zekthi komenton nismën për vettingun në politikë
Z.Zekthi, procesi i vettingut, përfshirë vlerësimin e lidhjeve me krimin e organizuar, po zbatohet sot për gjyqtarët, prokurorët dhe punonjësit e policisë. Bashkëngjitur kësaj, Kryetari i PD-së, Lulzim Basha tha dje se zbatimi i vettingut dhe masa e kontrollit të figurës duhet të ndiqet edhe për politikanët dhe zyrtarët e të tjerë të lartë publikë. A keni ndonjë koment për këtë nismë, sa serioze ju duket si premtim dhe si mund të realizohet ajo pa sjellë kundërshti të forta siç ndodhi me Reformën në Drejtësi?
Në të vërtetë reforma në drejtësi e cila do të kalojë, siç po kalon, në një filtër vettingu prokurorët dhe gjyqtarët me qëllim pastrimin e gjyqësorit nga të korruptuarit dhe ata që janë të lidhur me krimin është e konceptuar krejtësisht gabim. Reforma në Drejtësi kërkon që të rregullojë sistemin politik, të luftojë korrupsionin e politikanëve dhe funksionarëve të lartë, kërkon që gjyqësori të rregullojë parlamentin dhe qeverinë. Kjo është e pamundur sepse nuk mundet “peshorja”, pra gjykata, të luftojë dhe rregullojë “shpatën dhe thesin”, pra qeverinë dhe parlamentin siç thoshte një nga arkitektët e Kushtetutës së SHBA, James Madison. Në historinë politike të botës deri më sot nuk ka ndonjë rast ku gjyqtarët dhe prokurorët kanë ndërtuar shtetin. Shteti ndërtohet nga politika. Pra, ne jemi përballë ose një absurdi ose një reforme për të marrë nën kontroll gjyqësorin dhe prokurorinë. Kështu që një vetting për politikanët do të ishte një hap i domosdoshëm drejt një reforme të politikës. Nuk ka asnjë kuptim që largohen nga sistemi gjyqtarë apo prokurorë për probleme me deklarimin e pasurisë apo për faktin që kanë folur në telefon ose kanë hipur në makinën e një njeriu të dënuar dhe të kemi politikanë të lartë që jetojnë në vila, që kanë emëruar deputetë apo kryetarë bashkie njerëz të dënuar për trafiqe dhe përdhunim, të kemi ministra apo deputetë që kanë familjarët të dënuar për trafik droge dhe të dyshuar se ende zhvillojnë trafiqe, që kanë familjarë apo të afërm në hetim për trafiqe. Të paktën duhet që pasuria e politikanëve të verifikohet me imtësinë e hetimit që po iu bëhet gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe duhet që lidhjet me njerëz të botës së drogës dhe trafikut të verifikohen po kaq imtësisht. Opozita ka të paktën që nga viti 2014 që denoncon lidhje të politikës me krimin, që lufton që kjo lidhje të ndërpritet. Opozita ka thënë të vërteta të mëdha mbi këto lidhje, mbi deputetë dhe mbi politikanë të lartë të PS-së si edhe ka imponuar një ligj për dekriminalizimin e politikës. Kështu që propozimi për vetting të politikanëve është logjik dhe nuk ka arsye të mos jetë serioz. Kjo luftë 5-vjeçare e opozitës i ka shërbyer vendit i cili ndonëse është i kapluar nga një rrjetë ku lidhja e krimit me politikën nuk dihet ku e ka kufirin (ndoshta nuk ka) do të ishte shumë më keq pa këtë luftë. Me siguri pa denoncimin e hashashit, pa luftën kundër trafikantëve që përdornin avionë dhe politikanëve që flisnin për suksese marramendëse në polici sot parlamenti dhe qeveria do të ishin të mbushur dhe drejtuar, që i largoi dekriminalizimi dhe opozita do të cilësohej si kriminale që njeh këto arritje.
PD ka përgatitur një ligj për vettingun në politikë, por kush mendoni se duhet ta bëjë këtë kontroll sa kohë që edhe te Reforma në Drejtësi, ka mekanizma që i lihen në dorë politikës?
Mendoj se në qoftë se ka vullnet për ta realizuar atëherë vetting do të bëhet. Por ky vullnet mungon dhe nuk ka se si të mos mungojë. Një shumicë parlamentare me qeverinë e saj që ka dhënë mbi një miliard euro para me koncesione për një grup biznesi afër saj, një shumicë parlamentare ku pjesa dërrmuese bisedon, ulet në tryeza, ka partnerë njerëz të botës së krimit, ka ish-ministrin e Brendshëm të akuzuar për trafik ndërkombëtar, ka tre drejtorë policie të kërkuar për trafik, ka ministrin e Brendshëm me vëllanë në burg në Itali për trafik, ke ministren e Drejtësisë të dyshuar se dërgoi në Itali një dëshmitar të çështjes Tahiri, ka deputetë të kapur në përgjime me njerëz të dënuar, nuk mund të pranojë vetting për pasurinë dhe lidhjet me trafikantët. Është po themi e “legjitimuar” e drejta e saj ta pengojë me çdo kusht që nga propaganda ekstreme kundër opozitës te deklaratat kot se është pro vettingut. Sa për mekanizmin e kontrollit mendoj se ai do të duhet të bëhet nga një institucion i ri që do të duhet të krijohet enkas. Ky institucion duhet të ketë akses në të dhëna siç ka komisioni i vettingut për gjyqtarët dhe duhet të jetë i pavarur. Por mund të përdoret edhe KQZ duke ia ngarkuar këtë detyrë dhe duke e riformatuar atë në mënyrë që askush të mos dyshojë te besueshmëria. Në thelb nuk është çështje mekanizmi ose çështje teknike, por vullneti.
Reforma në Drejtësi do të zgjasë në kohë me vite, në një situatë hipotetike kur do të ishte gati politika t’i nënshtrohej vettingut?
Unë mendoj se politika do t’i nënshtrohet vettingut kur në tërësi shteti i sundimit të ligjit të bëhet dominues, kur institucionet dhe burokracia të jenë të pavarura. Kjo duket shumë shumë larg. Mund të ketë arnime apo përpjekje të cilat nuk do të bëjnë asgjë. Ne jemi në kufijtë e autokracisë dhe madje një forme të keqe autokracie, mafiokracisë. Nuk mund të lejojë ajo vetting. Një vetting të tillë nuk e lejojnë demokracitë dhe jo më kjo shumicë parlamentare e drejtuar nga Rama. Kjo edhe vettingun për gjyqësorin po e përdor për të marrë nën kontroll gjyqësorin. Përpjekja e opozitës më shumë rëndësi ka për ndjeshmërinë që kërkon të përcjellë se sa për të detyruar Ramën dhe qeverinë të zbulojnë veten. Kjo është gjithashtu edhe një diferencë që shfaq opozita me shumicën.