Rusia dhe Perëndimi do të jenë të kujdesshëm në përdorimin e fuqisë kibernetike kundër njëra-tjetrës
Raketat ruse u përplasën në Kiev në mëngjesin e 24 shkurtit. Por rrjetet e saj kompjuterike ishin tashmë nën sulm. Më 23 shkurt, ndërsa vendi po përgatitej për një pushtim që pritej të ishte i pashmangshëm, faqet e internetit të parlamentit të Ukrainës dhe disa agjencive qeveritare u nxorën jashtë funksionit. Një sulm i ngjashëm dixhital në faqet e internetit dhe bankat e qeverisë ukrainase më 15 dhe 16 shkurt iu atribuua shpejt nga Amerika, Britania dhe qeveritë e tjera, agjencisë së inteligjencës ushtarake të Rusisë. Muajin e kaluar faqet e internetit të disa ministrive qeveritare u shpërfytyruan me mesazhin, “Druhuni dhe prisni më të keqen”.
Sa e keqe mund të jetë një luftë kibernetike moderne dhe a do të preken vendet e tjera? “Ukraina, fatkeqësisht, ka qenë sheshi i lojërave kibernetike të Rusisë për vite me radhë,” vëren Ciaran Martin, shefi ekzekutiv themelues i Qendrës Kombëtare të Sigurisë Kibernetike, krahu mbrojtës i GCHQ, agjencisë britanike të inteligjencës së sinjaleve. Në vitin 2016, sulmi i dyshuar rus ndërpreu rrjetin elektrik të Ukrainës dhe ndërpreu energjinë në një të pestën e Kievit në mes të një dimri të hidhur. I frymëzuar pjesërisht nga Stuxnet, një “krimb” i dyshuar amerikano-izraelit që ndërpreu centrifugat e pasurimit të uraniumit të Iranit, sulmi kishte për qëllim reletë mbrojtëse që mbyllnin sistemet elektrike në kushte jonormale. Dy vjet më vonë Ukraina tha se kishte ndalur një përpjekje të dyshuar ruse për të ndërprerë një fabrikë klori.
Sulmet e fundit nuk ishin aq të sofistikuara. Ata morën formën e “mohimit të shpërndarë të shërbimit” (DDOS) – një metodë e papërpunuar përçarjeje në të cilën një faqe interneti është e mbingarkuar me kërkesa të rreme për informacion. Ndikimi i tyre ishte “minimal”, vuri në dukje Chris Krebs, ish-kreu i Agjencisë Amerikane të Sigurisë Kibernetike dhe Sigurisë së Infrastrukturës (CISA). Qëllimi i tyre, sugjeron ai, ishte “të shpërqendronin dhe të ngatërronin”, ndoshta duke hapur rrugën për “aktivitet më të rëndë” – lloji që mund të shoqërojë pushtimin e Rusisë, ndërsa shpaloset. Në të vërtetë, operacionet e rrjeteve kompjuterike – termi i përdorur shpesh nga profesionistët në vend të “sulmit kibernetik” – kanë qenë pjesë e luftërave për më shumë se dy dekada.
Amerika dhe Britania, për shembull, kanë folur hapur për operacionet e tyre kibernetike gjatë fushatës kundër grupit të Shtetit Islamik (IS) në Irak dhe Siri, kur agjencitë e tyre të inteligjencës dhe forcat e armatosura paaftësuan dronët e ISIS, bllokuan telefona, shkatërruan propagandën xhihadiste dhe mbollën përçarje në radhët e grupit. Ndërsa trupat e saj kalojnë kufirin, Rusia ka të ngjarë të provojë të njëjtat teknika kundër Ukrainës, si për të mbështetur ofensivën e saj ushtarake (për shembull, duke çaktivizuar mbrojtjen ajrore të Ukrainës) dhe për të destabilizuar qeverinë në Kiev (për shembull, duke përhapur dezinformata).
Zyrtarët perëndimorë shqetësohen për përhapjen e çdo konflikti kibernetik në Ukrainë, qoftë aksidental apo i qëllimshëm. Në vitin 2017, sulmi kibernetik “NotPetya” në Ukrainë, i cili kodonte në mënyrë të pakthyeshme të dhënat në kompjuterë, shkaktoi dëme në vlerë prej 10 miliardë dollarësh në mbarë botën (për këtë fajësohej gjerësisht Rusia). Këtë muaj, CISA lëshoi një paralajmërim për organizatat amerikane, duke thënë se Rusia mund të përshkallëzohet “në mënyra që mund të ndikojnë te të tjerët jashtë Ukrainës”. Firmat britanike kanë marrë paralajmërime të ngjashme.
Megjithëse vendet perëndimore kanë thënë se nuk do të dërgojnë ushtarë për të luftuar në Ukrainë, ata kanë filluar të vendosin sanksione dhe kanë premtuar dënime të mëtejshme “masive”. “Nëse po flasim për Rusinë që është përfshirë në operacionin ushtarak më të rëndësishëm që nga Lufta e Dytë Botërore, në atë që ajo e konsideron një luftë ekzistenciale, dhe në të njëjtën kohë, Perëndimi – me çdo justifikim moral – vendos të gjymtojë ekonominë ruse. , është e vështirë për mua të besoj se ata do ta marrin atë duke u ulur,” paralajmëron Samuel Charap, një ish-këshilltar i Departamentit të Shtetit të SHBA-së tani në Rand Corporation, një think-tank. Ai e sheh një përgjigje në hapësirën kibernetike si kundërmasën më të mundshme: “Mund të imagjinoni llojin e përgjigjes asimetrike – mbylljen e disa bankave të mëdha perëndimore për disa ditë”.
Amerika dhe Britania kanë ndihmuar Ukrainën që të forcojë mbrojtjen e saj kibernetike gjatë muajve të fundit dhe mund të ndihmojnë në zmbrapsjen e sulmeve ndaj vendit. Por në rrjetet kompjuterike, linja midis mbrojtjes dhe sulmit nuk është gjithmonë e qartë. Doktrina e Amerikës për “mbrojtja përpara” do të thotë se ajo mund të jetë e gatshme të mbrojë rrjetet ukrainase duke ndaluar sulmet në burim – domethënë brenda rrjeteve ruse – nëse është e nevojshme. “Unë jam një ushtar – gjithmonë më kanë mësuar se pjesa më e mirë e mbrojtjes është ofensiva”, deklaroi Ben Wallace, sekretari i mbrojtjes i Britanisë, më 21 shkurt në përgjigje të një pyetjeje nga një deputet në lidhje me aftësitë sulmuese kibernetike.
Qeveritë perëndimore mund të kërkojnë gjithashtu të ndërpresin rrjetet ushtarake ruse, komunikimet ose operacionet “konjitive”, si ndryshimi i të dhënave për të ngatërruar ose mashtruar forcat ruse. “Llogaritja mund të jetë se rusët e kanë tejkaluar kufirin dhe se tani është koha për një përgjigje kibernetike”, thotë Marcus Willett, një ish-nënkryetar i GChQ. “Ka një tundim të madh për të arritur në operacionet kibernetike, sepse ato ndihen më të fuqishme se sanksionet, por jo në nivelin e gjuajtjes së raketave”.
Megjithatë, kjo është një “vijë e mirë”, paralajmëron zoti Willett. Konceptet e parandalimit, sinjalizimit dhe përshkallëzimit në hapësirën kibernetike janë ende në zhvillim. Dhe në shumë mënyra, infrastruktura perëndimore është më e cenueshme, sepse varet shumë më tepër nga rrjetet kompjuterike. “Nëse dilni kundër rrjeteve ruse, atëherë rusët mund të jenë në gjendje të bëjnë gjëra të ngjashme me ne dhe rrjetet aleate”. Rusia dhe Amerika kanë hetuar infrastrukturën e njëra-tjetrës, duke përfshirë zona të tilla të ndjeshme si furnizimet me energji dhe ujë, për vite me radhë.
Figura të larta amerikane thonë se janë të shqetësuar për llogaritjet e gabuara. Mark Warner, një demokrat që kryeson komitetin e inteligjencës së Senatit, paralajmëron se normat e parandalimit kibernetik dhe përshkallëzimit janë kuptuar keq. Ai përshkruan një skenar në të cilin një sulm kibernetik rus shkakton dëme të qëllimshme ose të paqëllimshme për civilët në Europë, duke e shtyrë NATO-n të hakmerret.
Në ekuilibër, rreziqe të tilla janë ndoshta të menaxhueshme, argumenton zoti Martin, ish-shefi britanik i mbrojtjes kibernetike, i cili tani është në Shkollën Blavatnik të Qeverisë në Universitetin e Oksfordit. Qëllimi i Rusisë është ta mbajë NATO-n jashtë një lufte në Ukrainë në vend që ta zvarritë atë, thotë ai, kështu që Kremlini ka të ngjarë ta trajtojë përshkallëzimin kibernetik në të njëjtën mënyrë që peshon instrumentet e tjera të krijimit të shtetit, siç është forca ushtarake. Deri më tani, zyrtarët perëndimorë thonë se kanë parë diçka të pazakontë kur bëhet fjalë për aktivitetin kibernetik rus kundër vendeve të tyre. “Moska do të nisë një ofensivë të madhe kibernetike kundër Perëndimit vetëm nëse është gati për përshkallëzim në një territor vërtet të rrezikshëm,” përfundon ai.
Edhe pasi të përdoret fuqia kibernetike, përshkallëzimi nuk është i sigurt. Në të vërtetë, lojërat luftarake shumëkombëshe të kryera midis 2017 dhe 2020 nga Jacquelyn Schneider, një kolege në Institutin Hoover në Universitetin e Stanfordit, zbuluan se pjesëmarrësit (kryesisht perëndimorë) kishin më shumë gjasa të përdornin operacionet kibernetike për mbledhjen e inteligjencës dhe për të mbështetur operacionet ushtarake në fushën e betejës, se sa për të synuar infrastrukturën kritike. “Ne do të shohim shumë operacione kibernetike në një konflikt midis Rusisë dhe Ukrainës”, përfundon ajo, “por nuk do të jetë faktori kryesor që nxit dhunën ose çon në përshkallëzim horizontal në vendet e tjera të rajonit”.
“Sido që të jetë retorika”, thotë zoti Martin, “Perëndimi përballet me kufizime në përdorimin e fuqisë së tij kibernetike”. Amerika dhe aleatët e saj kritikojnë vazhdimisht Rusinë, Kinën, Iranin dhe Korenë e Veriut për sjelljen e tyre të papërgjegjshme në hapësirën kibernetike. Ata do të ishin të kujdesshëm ndaj përdorimit të mjeteve të ngjashme, siç janë sulmet shumë përçarëse ndaj infrastrukturës civile. Po kështu edhe avokatët që i verifikojnë këto gjëra. “Çfarë lloj operacioni kibernetik kundër Rusisë do ta pengonte vërtet atë?” pyet zoti Martin. “Çfarë dobie do të kishte, për shembull, heqja e mediave ruse? Dhe a do të shkonim seriozisht aq larg sa të bënim gjëra që do të rrezikonin civilët rusë?” ■ The Economist/Gazeta MAPO
