Nga Aranit Muraçi
Pas Konferencës së parë që u mbajt vitin e kaluar, online për shkak të pandemisë, organizuar nga Londra dhe “Founding Committee”, nën idenë e tre avokatëve të njohur në Britaninë e Madhe, Klentiana Mahmutaj, James Hayton (Londër) dhe Korab Sejdiu (Prishtinë), në fund të muajit shtator është planifikuar të mbahet edhe Konferenca e dytë e Arbitrazhit Ballkanik, BAC 22. Organizatorët për t’iu ardhur në ndihmë të interesuarve kanë ngritur edhe sajtin, që jep detaje të hollësishme lidhur me nismën e Arbitrazhit Ballkanik, www.balkanarbitration.org. Kjo konferencë do të zhvillohet në datat 29-30 Shtator 2022, në Tiranë. “Liberale.al” kontaktoi njërin prej ideatorëve dhe organizatorëve të Konferencës, avokatin britanik me përvojë të gjerë në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve përmes proceseve gjyqësore tregtare dhe të arbitrazhit ndërkombëtar, në një sërë fushash, z. James Hayton. Në intervistën tij dhënë për revistën, z. Hayton shpjegon qëllimin, historinë, palët e interesuara, si dhe ndihmën që do të japë Arbitrazhi Ballkanik, për Shqipërinë dhe rajonin, në zgjidhjen më të lehtë të mosmarrëveshjeve apo konflikteve të ndryshme, kryesisht atyre tregtare:
Z. Hayton, të shumtë janë ata që nuk i bëjnë dallimin nga gjykatat. Çfarë është arbitrazhi?
Me arbitrazh kuptojmë kur dy ose më shumë palë bien dakord, me kontratë, që nëse kanë një mosmarrëveshje ligjore, atëherë, në vend që mosmarrëveshja të përfundojë në gjykatë, ai i referohet për një vendim përfundimtar dhe detyrues një gjykate të pavarur dhe të paanshme, e cila caktohet për trajtimin e çështjes.
Arbitrazhi ka këto përfitime kryesore:
- Palët janë të lira në një shkallë të gjerë të zgjedhin se çfarë procesi dëshirojnë, për përcaktimin e mosmarrëveshjes së tyre (p.sh. duan apo jo shumë zbulime dokumentare; duan një seancë dëgjimore apo jo)
- Mund të jetë më i lirë dhe më i shpejtë se procesi gjyqësor
- Ai lejon që dikush të shmangë gjykatat lokale, dhe po ashtu, të emërojë një gjykatë të paanshme dhe të pavarur
- Palët mund të ndihmojnë në zgjedhjen e anëtarëve të gjykatës (në ndryshim nga gjykatat, ku nuk kanë të drejtë zgjedhjeje për gjyqtarin)
- Zakonisht është konfidencial, kështu që kur ka mosmarrëveshje delikate, palët mund të dëgjohen pas dyerve të mbyllura
- Vendimi përfundimtar (ajo që njihet si “shpërblim”) mund të zbatohet ndërkombëtarisht më lehtë sesa vendimet e gjykatës
Prandaj, arbitrazhi është i hapur për bizneset (dhe individët) dhe jo vetëm për shtetet. Edhe pse arbitrazhi investitor-shtet është një shembull i profilit të lartë të arbitrazhit, arbitrazhi ndodh shumë më shpesh ndërmjet bizneseve private.
Arbitrazhi përdoret shpesh në tregtinë ndërkombëtare dhe, ashtu si financat apo sigurimet, mund të krahasohet me vajin e makinave që ndihmon në ‘rrotullimin e rrotave të tregtisë’.
(Shënim: Nuk ekziston diçka e tillë, pra ‘arbitrazhi ballkanik’, si një lloj i veçantë i zgjidhjes së mosmarrëveshjeve. Konferenca mban këtë emër sepse synon të sigurojë një forum për njerëzit në Ballkan, të cilët janë të interesuar për arbitrazhin).
Cili është qëllimi i Konferencës së dytë që do të mbahet në Tiranë?
Konferenca e Arbitrazhit Ballkanik ekziston për të sjellë së bashku avokatë, kontabilistë, klientë dhe njerëz të tjerë të përfshirë në mosmarrëveshjet ligjore që dalin nga rajoni i Ballkanit, të cilët përdorin ose që janë ose duhet të konsiderojnë përdorimin e arbitrazhit për të zgjidhur mosmarrëveshjet e tyre. Konferenca ofron një mjet për Ballkanin që të mësojë më shumë rreth arbitrazhit dhe të interesuarit të lidhen me njëri-tjetrin si dhe me përfaqësuesit kryesorë, nga bota e arbitrazhit në nivel global.
Konferenca nuk është projektuar ekskluzivisht për shtetet ballkanike. Në fakt, të pranishmit do të jenë kryesisht persona privatë (p.sh. avokatë dhe biznesmenë). Megjithatë, ne shpresojmë të sigurojmë pjesëmarrjen e përfaqësuesve të shteteve, sepse shtetet shpesh marrin pjesë në arbitrazh (p.sh. arbitrazhet investitor-shtet).
Cila është historia e kësaj konference?
Ne mbajtëm konferencën tonë të parë në korrik 2021, online. Ishte një sukses i madh, me pjesëmarrës nga i gjithë rajoni i Ballkanit. Ne kishim një grup folësish shumë mbresëlënës, duke përfshirë mes tyre Presidenten e Kosovës, si dhe figura kryesore nga arbitrazhi global, si Gary Born.
Kush duhet të marrë pjesë?
Investitorët ndërkombëtarë dhe njerëzit e biznesit që kanë, ose që mund të kenë në të ardhmen, mosmarrëveshje tregtare. Ata do të mësojnë se si arbitrazhi mund t’i ndihmojë të zgjidhin mosmarrëveshjet e tyre më shpejt, më lirë dhe në mënyrë efektive. Ata gjithashtu do të kenë mundësinë për t’u lidhur me njëri-tjetrin dhe për të takuar profesionistë që mund t’i ndihmojnë ata në mosmarrëveshjet e tyre. Ne do të mirëpresim gjithashtu avokatë nga praktika private apo edhe profesionistë të tjerë, si kontabilistë dhe ekspertë, të cilët përfshihen në arbitrazhe.
Sa e ndihmon arbitrazhi një vend, në sundimin e ligjit?
Ne, nga ana politike, nuk komentojmë gjykatat e ndonjë vendi të caktuar. Megjithatë, në terma të përgjithshëm, arbitrazhi ofron një alternativë ndaj përdorimit të gjykatave. Prandaj, ai mund të lejojë që drejtësia të jepet me shpejtësi dhe në mënyrë të paanshme, edhe në vendet ku gjykatat nuk janë të besueshme. Kjo është një nga arsyet kryesore që arbitrazhi përdoret kaq gjerësisht në të gjithë botën, si preferencë ndaj gjykatave lokale.
A ndihmon kjo nismë në anëtarësimin e vendit tonë në Bashkimin Evropian?
Shqipëria aktualisht e lejon dhe e mbështet arbitrazhin nëpërmjet ligjit të saj të procedurës civile. Nëse Shqipëria do të prezantonte një ligj modern për arbitrazhin, do të merrte prej tij edhe përfitimet. Do të kishte një sërë përfitimesh, duke përfshirë harmonizimin e ligjeve të saj me ato të shumë vendeve anëtare aktuale të BE-së, dhe në krijimin e një mjedisi më tërheqës për investimet e huaja, si dhe tregtinë në përgjithësi, dhe në këtë mënyrë nxitjen e rritjes së mëtejshme ekonomike. Ky lloj modernizimi, sigurisht që nuk do t’i dëmtonte shanset e Shqipërisë të anëtarësimit në BE, përkundrazi, në çdo rast do të sillte përfitime të tjera.
Keni pasur mbështetje të mjaftueshme nga autoritetet lokale?
Shpresojmë të kemi një përfaqësues të qeverisë shqiptare, por ende nuk kemi konfirmim. Ne mirëprisnim më tej më shumë bashkëpunimin, nga ana e qeverisë shqiptare në këtë drejtim. Shqipëria, si shtet, shpesh është pjesëmarrëse në arbitrazhe. Ne besojmë se pjesëmarrja në Konferencë do të ishte një mundësi e shkëlqyer për Shqipërinë, për të treguar lidershipin e saj në këtë fushë dhe për të siguruar që pikëpamjet e saj, qoftë si shtet ashtu edhe në emër të popullit të saj, të dëgjohen në një forum ndërkombëtar. /Liberale.al/
