Rreth vitit 1910, pak përpara shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, pati një lëvizje të gjerë të malësorëve në Veri të Shqipërisë, të cilët morrën pushkët dhe iu rebeluan Perandorisë Osmane, e cila kishte marrë gjithsesi një udhë pa kthim drejt kapitullimit.
Në këtë kohë, me sprapsjen e turqve, vendet e Ballkanike që kishin sadopak një organizim shtetëror ndërmorrën një lidhje dhe nisën kështu luftërat ballkanike; e para kundër turqve dhe e dyta mese vetë ish-vendeve osmane ndaj njëri-tjetrit për të marrë sa më shumë të mundeshin nga ajo që linin osmanët.
Përpara një situate të tillë, malësorët shqiptarë iu kundërvunë serbo-malazezëve të cilët përpiqeshin të përparonin në Shqipëri për të zgjeruar shtetin e tyre të ardhshëm.
Avancimi i tyre kulmoi deri me mbërritjen e trupave serbe në Durrës gjatë Luftës së Parë Botërore.
Në këto foto dëshmohet prangosja e malësorëve dhe stacionimi i trupave serbe në veri të Shqipëprisë, si gjatë luftërave ballkanike ashtu edhe gjatë Luftës së parë botërore.
Roberit shqiptar, Malësorët në Mal të Zi. Tetor, 1912
Ushtria serbe në Tetor, 1912, Shkup
Turqit robërit, Tetor, 1912, Shkup
Ushtria serbe dhe paria e qytetit të Shkupit, Tetor, 1912
Ushtria serbe në Moravë, Dhjetor 1915
Ushtria serbe, Lumë, Dhjetor 1912
Ushtria serbe, Lumë, Dhjetor, 1915
qfar k* malsoresh thoni-i sherbyen serbve e malazezve si ju jugoret stalinit e titos.po te kishin luftuar per komb do e kishim shtetin.
ibrahim qe kemi luftuar kjo eshte e vertet, por kundra njeri tjetrit kjo eshte e verteta.
Tradhetia e katolikeve gjate viteve 1912 -1913 eshte e pa falshme. Te gjithe u bashkuan me serbo-malazezet dhe shkateruan rrethimin e Shkodres dhe gjakosen gjithe shqiptaret qe luftonin kunder coptimit te Shqiperise. Ja disa fakte te dhimbshme ku kleri katoik sebashku me prijsat katolike vrisnin dhe gjakosnin shqiptaret per pese groshe te dhiera qe ju jepnin Serbo-Malazezet. Kjo eshte historia e vertete dhe nuk jane perrallat qe geloin gjithandej per “trimerite” e katolikeve dhe klerikeve te tyre antishqiptare.
Fakt: The Struggle for Scutari (Turk, Slav and Albanian),faqe 33-34 by Mary Edith Durham. Pershkrimi:
-“Podgoritza eshte magjepsur nga nje figur piktureske. Eshte shefi i vjeter shqiptar Sokol Baci per te cilin edhe pse eshte fajsuar njesoi si nga shqiptaret dhe malazezet, une kam vecse nderim dhe respect per ate. Ai ka bere me te miren e mundeshme dhe sipas mendimit te tij eshte duke vepruar ne te miren e vendit te tij. . . . Nje figur truplidhur me veshje te plota shqiptare dhe me mustaqe te medha dhe te bardha si nje foke deti, Ai ishte njeriu me i besuar, dora e djatht e Mbretit Nikolla qe drejton kryengritesit. Kryetari i fisit te Grudes qe ne vitet e rinise se tij ishte nje nga rojet famoze shqiptare te Sulltan Avdyl Hamitit. . . . Perfundimisht Mbreti Nikoll i njohu vlerat e tij si nje kryetar me influence dhe i dhuroi atij shtepi, toka dhe kryesisht e punesoi ate per ceshtjen shqiptare. Sokoli i sherbeu atij me besimin e nje qeni besnik dhe te ndjeshem, por kurre nuk e haroi shtepin e tij stergjyshnore pertej kufirit. . . . Ai u kthye ne Podgoritza per te luajtur nje rol te rendesishem ne dramen e viteve te ardhshme. Sokoli i varfer! Ai eshte perdor njesoi si nje instrument perkedheles per macet. Por une mendoi se ai ka vepruar me nje mirebesim te plot”.
Tjeter fakt i mercenarizmit tuaj :The Struggle for Scutari (Turk, Slav, and Albanian) By: Mary Edith Durham / Page 18 / Pershkrimi:
“23 Janar 1911. Une kam mare nje leter nga Cettigne nga nje shqiptar i ri qe e njofe mire. Ai me shkruante se:(Qeveria e ketushme na paguan ne me kater kronen ne dite. Une kam folur me disa ministra dhe ne pranver shpresoi te mare arme nga Qeveria dhe te shkoi ne Shqiperi si komit.) Une ju pergjigja me nje leter dhe i thashe; nese te gjithe shqiptaret nuk jane te armatosur dhe te bashkuar, kryengritja ishte nje cmenduri dhe ju luta per durim. Pergjigjia erdhi, te gjithe malsoret e Vilajetit te Shkodres, Malsia e Madhe, Dukagjini, Pulati dhe Mirdita ishin betur dhe kishin lidhur Besen, Mali i Zi ju kishte premtuar armatime te shumta”.
Keu me poshte ke nje vidjo Malazeze ku mercenaret katolike marin rrogen nga malazezet:
https://www.youtube.com/watch?v=PlTx661IELE .
Fakt tjeter i antishqiptarizmit tuaj . The Struggle for Scutari, Pages 254 (Turk, Slav and Albanian) by Mary Edith Durham / Pershkrimi:
– “Ne fillim të shkurtit erdhi lajmi se Husein Riza Beu kishte vdekur-ishte vrare, keshtu u fole nga disa ushtar te pakenaqur, te tjeret akuzuan Esat Pashen. Ky lajm kishte kenaqur Malazezet qe kishin filluar pergatitjet per nje sulm te madhe. Sokol Batzi kishte marre urdher te mblidhte 4,000 Malsor dhe te avanconte perpara. Mbreti u premtoi atyre se kur te mernin Shkodren do te ishin te lire te vidhnin dhe grabisnin per tri dite dhe benin si deshironin ata me qytetin e Shkodres ne qofte se do te ndihmonin ne marjen e Shkodres .
Years of Balkan Tangle
By: M.E. (Mary Edith) Durham
Page 146
– “Plani i Malit te Zi deshtoi. Sukseset e para befasuse te saj ishin per faktin se kryengritja e Malsoreve kishte hapur dhe pastruar gjeresisht rrugen per Malin e Zi. Por, mbasi malazezet filluan te trajtonin si te tyren territorin e shqiptareve, madje dhe te vidhnin shtepit e shqiptarve katolike, tensioni midis tyre u rrit shume. Malsoret hodhen poshte kapelet malazeze, u shkeputen nga ta duke u terhequr te gjithe dhe erdhen shpejt tek mua dhe me kerkuan mendim ne se do te qe e arsyeshme te sulmonin malazezet nga mbrapa dhe ti cfarosnin fare ata. Une ju luta atyre mos ta benin nje veprim te tille dhe ju thashe se besoja tek ndershmeria e Fuqive te Medha dhe me siguri Shqiperia do te mirte drejtesi. Tani e shofe me keqeardhje nje vendim te tille”.
Page 158
– “Serbët ishin bere arogant dhe duke mos pyetur asnje force nderkombetare kishin hyre ne menir rrigoroze ne teritorin shqiptare dhe kishin ngritur kampin e tyre ne Mirdite , ndersa Malazezet kishin shkateruar mbrojtien e fiseve Gashi dhe Krasniqi”.
The Struggle for Scutari
(Turk, Slav, and Albanian)
By: Mary Edith Durham
Page 18
– “Fiset e Hotit dhe Grudes te cilet kishin te afermit e tyre ne kufi, emigruan pa pritur ne Malin e Zi duke thene se ata nuk do te sherbenin kurre ne ushtrine turke”.
– “23 Janar 1911. Une kam mare nje leter nga Cettigne nga nje shqiptare i ri qe e njofe mire. Ai me shkruante se:(Qeveria e ketushme na paguan ne me kater kronen ne dite. Une kam folur me disa ministra dhe ne pranver shpresoi te mare arme nga Qeveria dhe te shkoi ne Shqiperi si komit.) Une ju pergjigja me nje leter dhe i thashe; nese te gjithe shqiptaret nuk jane te armatosur dhe te bashkuar, kryengritja ishte nje cmenduri dhe ju luta per durim. Pergjigjia erdhi, te gjithe malsoret e Vilajetit te Shkodres, Malsia e Madhe, Dukagjini, Pulati dhe Mirdita ishin betur dhe kishin lidhur Besen, Mali i Zi ju kishte premtuar armatime te shumta”.
Pages 19
– “11 Shkurt, lajmi erdhi. (Te gjithe ne Malin e Zi jane pregatitur per luft te madhe. Me siguri ne Pranver do te shperthei nje luft e madhe. . . Lajmet e tjera nga Cettinge; Kryengritja shqiptare eshte caktuar te filloi ne mesin e Prillit”.
The Struggle for Scutari (Turk, Slav and Albanian) by Mary Edith Durham, Pages 33-34.
– “Podgoritza eshte magjepsur nga nje figur piktureske. Eshte shefi i vjeter shqiptar Sokol Baci per te cilin edhe pse eshte fajsuar njesoi si nga shqiptaret dhe malazezet, une kam vecse nderim dhe respect per ate. Ai ka bere me te miren e mundeshme dhe sipas mendimit te tij eshte duke vepruar ne te miren e vendit te tij. . . . Nje figur truplidhur me veshie te plota shqiptare dhe me mustaqe te medha dhe te bardha si nje foke deti, Ai ishte njeriu me i besuar, dora e djatht e Mbretit Nikolla qe drejton kryengritesit. Kryetari i fisit te Grudes qe ne vitet e rinise se tij ishte nje nga rojet famoze shqiptare te Sulltan Avdyl Hamitit. . . . Perfundimisht Mbreti Nikoll i njohu vlerat e tij si nje kryetar me influence dhe i dhuroi atij shtepi, toka dhe kryesisht e punesoi ate per ceshtjen shqiptare. Sokoli i sherbeu atij me besimin e nje qeni besnik dhe te ndjeshem, por kurre nuk e haroi shtepin e tij stergjyshnore pertej kufirit. . . . Ai u kthye ne Podgoritza per te luajtur nje rol te rendesishem ne dramen e viteve te ardhshme. Sokoli i varfer! Ai eshte perdor njesoi si nje instrument perkedheles per macet. Por une mendoi se ai ka vepruar me nje mirebesim te plot”.
pages 191-192
– “Migjithate, diten tjeter Matanovitch kerkoi ndihmen time, (Une e pashe kujdesin tuaj tek ai djali i prer me bajonet. Ik sa me afer ne pjesen e perparme qe mundesh. Ne nuk kemi forca te mjaftueshme. Dy roje shqiptare nga Gruda te plagusur leht me thane se Grudanet kishin qene te paret ne Decic dhe kishin pasur 52 te vrare dhe te plagosur. Maja e Decicit ishte mbushur deri ne gjunj me trupat e turqeve te vdekur. Pra, sulmi kishte qene kaqe i shpejt ne kete bastion, sa turqit u larguan pa patur mundesi te mbushnin armet e tyre dhe Nizamet qe u terhoqen u qelluan nga artileria e tyre. Atje ka pasur nje xhelozi te frikshme mes malazezeve dhe malsorve qe garonin mes tyre se kush do te shkelte i pari ne Decic. (Nje sqari:kur flitet per turqin duhet te nenkuptosh se mes tyre luftonin me mijra shqiptare musliman qe mbronin vatrat e ture.Besoj se ke njohuri per luften e Dechanit”.
Pages 201-202
– “Dicka e bardhe me ndricoi dhe une e pershendeta ate. Dy malsore me entusiazem thiren nga eresira: (Eshte Mbreteresha! Eja me ne.) Une ndryshova udhen dhe ndoqa ata qe me cuan ne vendin mikprites ku ishte nje gjysem shtepi e djegur me tre dhoma te paprekura. Dy te rinj malazez erdhen me kenaqesi me ne. Kur hyra brenda nje grup kryengritesish u cuan ne kembe dhe me pershendeten”.
pages 203-204
– “Ju kerkova Malsoreve te me ndihmonin te gjeja Sokol Bacin dhe djalin e tij me gjithe burrat e Grudes. Ata me thane te qendroja me ta dhe bashke me te tjeret u futa ne nje shtepi te madhe te mbushur plote me Malsore. Mikpritsi ishte nje kusheri musliman i Sokolit, nje anti-turk, keshtu qe shtepia e tij i kishte shpetuar djegies . Atje na gjeti Padre Lorenco, Padre Marku nga Tuesplo dhe Dom Ernesto nga Riho. Armet e Taraboshit gjemonin ne distance dhe flitej se behej nje lufte e ashper mes Dukagjinasve dhe muslimaneve te Varfaj. Me vone mesova se Gjenerali Lazavitch qe komandon nen komanden e pergjithshme te Princit Danilo, kishte derguar nje leter e cila eshte ruajtur nga fisi i Dukagjinasve dhe i ftonte ata te bashkoheshin dhe ta ndihmonin ate te pushtonte fshatrat muslimane duke ju premtuar atyre se do ta ndanin placken e luftes ne menir te barabarte me malazezet. Ushtaret malazeze nen drejtimin e oficerve te tyre vodhen te gjitha mallrat me vlere qe gjeten, i ngarkuan ato mbi bandat e grave qe kishin ardhur per kete qellim dhe te shoqeruar nga ushtare i nisen ato per ne Podgoritza. Dhe Malsoret nuk dolen keqe, ishin te dytet”.
page 219-220
– “Une sebashku me At Sebastianin ishim ngjitur ne nje koder te vogel aty afer dhe krismat e pushkeve po afroheshin drejt neshe. Padre me kujtoi se po te binim ne duart e turqeve kur ata te hynin ne fshat, jeten do ta kishim te shkurter. Nje numur Malsoresh u bashkua me ne, ishin te pakenaqur qe nuk kishin mare pjese ne lufte. Dom Ernesto erdhi me ankth te madhe. Te plagosurit po vinin dhe ai nuk kishte nje cope lecke dhe fasho te mjaftushme. Yankos i kishin thene se kishin mare Ipekun. Dom Ernesto tha se malazezet perdit kishin humbur rende dhe dikush nga fusha e betejes kishte pare trupin lakuriq te nje muslimani te lidhur kembe e duar me litar dhe dukej qarte qe ishte torturuar per vdekje. Kur perfunduam ushqimin u shtriva per te fjetur si nje qen i lodhur dhe vendosa poshte kokes si jastek shapkat e mia, por erdhen nje grup i madhe burrash nga te Shkrelit . . . . . Isha duke fjetur rende dhe papritmas Sokol Baci i merzitur me preku shpatullat e mia, me shkundi fort dhe me thiri ne veshe: (Behu gati se Turqit jane mbi ne. Urdheri eshte te largohemi menjehere”.
pages 221-222
– “Kur po dilnim erdhi Padre Buonaventura, shperndau ne brendesi vain qe kishim dhe ndezi dy shkrepse. . . . Sokoli i moshuar mbi kalin e tij udhehiqte dhe ne kaluam mbi disa shkembinj per te aritur tek shtepia ne majen e kodres te vogel qe ishte Shtabi i Komandes. . . Aty poshte, pashe shtepin qe lame ne flake, Malsoret dhe Malazezet i kishin futur flaken para se te largoheshin”.
Page 223
– “Serbet erdhen poshte nga Gjakova, ku bashkimi i ushtrive Serbe dhe Malazeze ishte kryer. Me perjashtim te Flet ku muslimanet vendas kishin rezistuar per tre dite, serbet nuk kishin patur tjeter rezistene. Mirditasit ju kishin mbaruar fisheket dhe prifti i tyre i kishte kerkuar atyre mos te luftonin se kjo gje nuk do tju sillte ndonje perfitim pervec masakrave.”
Kurse ketu me poshte ke nje paragraf te Fishtes qe jepe konkluzionin e tij per gjendjen e mjeruar ku e futen Shqiperine fqinjet tane kristiane dhe mendimi i Fishtes per Turqine. Tani ju neojezuitet thuajini dhe Fishtes qe ai eshte neootoman: ( Fjalimi i At Gjergj Fishtës në Konferencën e Paqes (1919)
– ” Arsyeja pra pse kombi shqiptare nuk mujti me dalë shtet në vete, nuk qe puna se ati i mungonte ndërgjegja kombëtare ose ndjesia për liri e pamvarësi, por qe fakti se qe ditën në të cilën ai ishte gati me fitue lirinë e vet, Shtetet e Ballkanit ia ngjitën kthetrat dhe e banë rrob nën zgjedhë të veten. Dhe këtë e banë jo për me e mbajtë nën shërbim e rrobni të veten, por për me e shue, shqimet e me e qitë faret. Kështuqë prej kësaj pikpamje duhet me e thanë se shqiptarët gabuen, dhe gabuen randë fort, që u çuen aso kohe kundra Turkisë, sepse për ta do të kishte qenë dam fort ma i vogël me u vue nën zgjedhë të Turkisë, se sa me u gri prej kristjanëve ” .
O shoku! Shqiptaret nuk jane bere shtet se ka pase njerez si puna jote qe bejn diversion. Mbahen si te zgjuar dhe ju shebejne interesave te tjereve. Nuk je aspak me i mire se ata qe kane marre rrogen te serbi. Ato gjerat qe thua ti do te thote qe ka pas dhe njerez te keqi. Po atehere?! A nuk ka pas te shtetet tona fqinje?! Por nese do kishte pase njerez si ti qe ke lexuar nje liber te dhe e perdor si fakt historik,por qe do i kishin meshuar te mires dhe jo te keqes shqiperia do kishte qene me mire dhe me e perparuar. Une them se malsoret dhe gjith shqiptaret luftuan dhe per kete jemi ketu. Eshte turp te ndash opinione publike te tilla.
Megjithese beu i anadollit kishte shpallur “mevetesine” ndaj baba dovletit, mbeturinat turko.mongole, kontrollonin qytetin e Shkodres, prandaj ushtrite ballkanike ndermoren sulmin per shfarosjen perfundimtare te kesaj kolere….Per turpin e gjak-felliqurve shqipfoles, dhe klerit te tyre, kur gjithe Europa ishte hedhur per çrrenjosjen e ketyre fekaleve te helmuara, keta te fundit u rreshtuan krah pushtuesve 500-vjeçare, per te mbrojtur perfitimet e tyre te felliqura si rezultat i konvertimit te tyre ne fene e pushtuesit….Edhe sot mbeturinat turko-mongole, per shkak te krizes se thelle te identitetit dhe ndjenjes se inferioritetit ndaj vlerave europiane, mundohen te helmojne çdo gje qe u del perpara, dhe te bejne te bardhen te zeze, sepse drita dhe e verteta i verbon dhe i tmerron….Kush nuk ndjehet me gjak te paster shqiptari,le t’i kerkoje vellezerit e gjakut te tyre te piset tek perdhunuesi i tyre 500-vjeçar…..
Sot isha ne Malesine e Madhe. Vizitova Deciqin, aty ku ne vitin 1911 malesoret e Dede Gjo’ Lulit e ngriten flamurin e Skenderbeut. Ishte fantastike. U ndjeva shume mire. U pashe edhe me disa te moshuar te cilet tregonin per lufterat e baballareve te tyre kunder barbareve aziatike. “Flamuri yne bombardohej me topa nga Shipshaniku”, thonin ata. Baballaret e mbronin me gjoksin e tyre, bash si Mic Sokoli ne Slivove. Por ata nuk harruan te na tregonin edhe per valiun e Shkodres, i cili leshoi kushtrimin per rrezikun nga “te pa fete”. Fatkeqesisht pas kushtrimit te valiut u mblodhen me shume se 1000 te rinj shkodran dhe u bene me turkun per te luftuar kryengritesit. Derisa malesoret e vjeter tregonin per luften, mendje me shkoi te vepra e Risto siliqit “Pasqyra e diteve te pergjakshme”. Edhe ai tregonte per kete lufte dhe per tradhetaret qe nuk e donin lirine por e donin turkun.
I falenderoj organizatoret te cilet ma mundesuan ( ishim rreth 20 shoke) kete vizite te mrekullueshme ne Malin e Deciqit .