Në një tryezë diskutimi në Durrës, me përfaqësues institucionesh vendore/qendrore, si dhe administratorë/menaxherë të industrisë turistike u ndanë gjetjet dhe konkluzionet e studimit 14 mujor të një grupi pedagogësh tëUET, si dhe u propozuan ide, për qasjen dhe rrugën që duhet të ndiqet për të rritur vlerën e këtij sektori
Sezonaliteti dhe ditët e kufizuara të qëndrimit të turistëve janë dy problematika të qenësishme të sektorit të turizimit në vend, të cilat përbëjnë dhe zanafillën e projektit: “Projektimi i ofertës turistike, bazuar në perspektivën e zhvillimit të qëndrueshëm (Rast studimi qarku Durrës dhe Vlorë)”, realizuar nga një grup pedagogësh të Universitetit Europian të Tiranës dhe Qendrës UET.
Ideja e projektit lindi në një kohë kur turizmi ndodhej pothuajse në kolaps, pas goditjes së fortë që mori nga pandemia. Ishtë shkurti i 2021, një vit prej mbylljes globale, dhe situata nuk dukej aspak premtuese. Turizmi ishte ndoshta sektori më i prekur, pasi në kohën kur shumëçka mund të bëhej online dhe iu përshtat kësaj mënyre të re jetese, vetëm ky sektor nuk mund të ishte kurrsesi i tillë.
Siç edhe rrëfeu udhëheqësja e këtij projekti, Prof. Dr. Ermira Qosja, në këtë moment nevoja që turizmi të ishte në vëmendje ishte më shumë se kurrë, jo vetëm për të rikuperuar këtë periudhë, por edhe për të nxjerrë prej tranzicionit shumëvjeçar një nga oportunitetet më të mëdha të zhvillimit ekonomik që ka vendi ynë. “Kuptuam që mund të aplikonim për një projekt i cili si do të duhej të përputhej me një nga strategjitë e qeverisë dhe së dyti, duhet të ishte në partneritet me biznesin dhe universitetin. Kështu që krahas grupit të pedagogëve tëUET,bashkëpunuam me eksperten e turizmit Dr. Brunilda Liçajn, që vinte nga Universiteti ‘Aleksandër Moisiu’”, u shpreh Qosja.
Kebjana Haka, drejtore e Qendrës UET, tha se organizata që ajo drejton, e krijuar në 2009 dhe e atashuarr pranë universitetit, ka si synim që të ndihmojë shoqërinë nëpërmjet projekteve kërkimore, të orientuara drejt politikave. Turizmi ka qenë vazhdimisht në fokus të UET dhe Qendrës UET, dhe ndër vite janë realizuar bashkëpunime, aktivitete dhe projekte të suksesshme.
Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor dhe Inovacionit (AKKSHI), një institucion në varësi të Ministrisë së Arsimit dhe Sportit, e financoi projektin sepse ishte në përputhje me vizionin e saj për të mbështetur kërkimin shkencor, për të ndërthurur universitetin me industrinë. “Me shumë dëshirë e mbështetëm dhe e ndoqëm gjatë gjithë procesit të kërkimit dhe hulumtimit dhe jam shumë e kënaqur që sot jam këtu që të dëgjojmë gjetjet”, tha Drejtoresha e Përgjithshme e AKKSHI-t, Mirela Muça. Sipas saj, një studim sado i mirë që të jetë, merr vlerë kur del nga ambienti akademik dhe përqafohet apo implementohet nga komuniteti i biznesit.
“Të gjitha gjetjet akademike do të jenë të nevojshme atëherë kur i shërbejnë vendimmarësve për të bërë politika të mira, por edhe komunitetit të biznesit që të orientohet në zhvillimin e tij. Kështu që për këtë gjë, ky projekt ka një vlerë të shtuar”, u shpreh Muça. Ajo vlerësoi projektin edhe për faktin se vjen në përmbushje të kapitullit 23 të progres raportit të Komisionit Evropian, ku shpesh theksohet se ka një skepticizëm mes komunitetit të biznesit dhe akademisë, teksa inkurajoi të ketë sa më shumë projekt- propozime që ndërthurin këto dy komponentë.
Zv/ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Vilma Bello tha se projekti është i rëndësishëm, jo vetëm për faktin se flet për sektorin e turizmit që po shihet si prioritet i qeverisë, por edhe për faktin se përfshin dy nga destinacionet më të rëndësishme. Ajo foli për nevojën e një koordinimi mes të gjitha hallkave që përbëjnë këtë sektor si dhe për ndërgjegjësimin e rëndësisë që mbart në vetëvete turisti.
“Ne nuk e mendojmë dot, që turizmin ta zhvillojmë pa sektorin privat. Nga ana tjetër ata kërkojnë ndihmën e politikbërësve, për të ndihmuar në zhvillimin e ekonomisë së tyre. Ka nevojë për një mbledhje më intensive për të parë dinamikat, pasi sektori i turizmit është shumë dinamik. Duhen institucionalizuar edhe më shumë këto takime. Kur të kemi arritur që çdo shqiptar, sidomos në vendet ku turizmi është i cilësueshëm, ta shohë turistin si aset, besoj që atëherë do ia kemi dalë të kuptojmë se është turisti që jep dhe merr me ekonominë”, u shpreh Bello.
“Shqipëria është një vend i bekuar për turizmin dhe këtë e them vazhdimisht që të sensibilizohen edhe njerëzit”, theksoi kryetari i Shoqatës së Operatorëve Turistikë, Zak Topuzi, duke renditur resurset e pakrahasueshme që ka Shqipëria, si deti, klima, terreni, por edhe mosbërjen mjaftueshëm për t’i shfrytëzuar maksimalisht. Sipas tij, turizmi nuk është vetëm industr,i por edhe mënyrë jetese, prandaj duhet të punohet bashkarisht për të bërë politika sa më zhvilluese për Shqipërinë. Topuzi tha se një nga problematikat e turizmit është sezonaliteti i lartë, i cili nuk krijon mundësi për rregullimin e profesionit për të gjithë punonjësit e këtij sektori, prejt të cilëve përcaktohen edhe standardet.
“Na interesojnë studimet të cilat duke analizuar realitetin mund të nxjerrin konkluzione që mund t’i interesojnë edhe ministrisë për strategjinë e re që duhet të fillojë normalisht. Turizimi është një sektor i rëndësishëm dhe nuk mund të kesh perspektivë, nëse nuk ke një projektstrategji se ku do të shkojmë këto 20 apo 30 vjet. Ka ardhur momenti ku parlamenti duket të marrë një vendim. Duhet një strategji apo një masterplan, si dhe duhet bërë një pakt politik, që jo çdo qeveri duhet të ndërhyjë në këtë strategji, në mënyrë që të kemi një turizëm që shfrytëzon kapacitetet qëka Shqipëria”, u shpreh Topuzi.
Çfarë duan tursitët, dhe çfarë ofron Durrësi me Vlorën?
Studimi u mbështet në “Strategjinë Kombëtare të Zhvillimit të Qëndrueshëm të Turizmit”, më përputhje me dy qëllimet e vendosura nga qeveria: 1)Rritja e vlerës së shtuar dhe e impaktit të sektorit në ekonomi dhe punësim dhe 2) Zhvillimi i produkteve dhe shërbimeve të reja në turizëm, si dhe përmirësimi i cilësisë së tyre.
Ai u shtri në disa faza dhe kaloi disa procese, për të ardhur në takimin e gjashtë përmbyllës të prezantimit të gjetjeve, pas takimeve të mëparshme që janë bërë në Durrës, Vlorë dhe Sarandë. Takimet fillestare u realizuan me administratorë/menaxherë të industrisë turistike dhe akomoduese, për të kuptuar dhe identifikuar problematika të produkteve dhe të ofertës turistike lokale, për të vijuar më tej me realizimin e intervistave me këto stuktura, por dhe me shpërndarjen e pyetesorëve tek turistët nga të gjitha territoret shqipfolëse, përfshirë ata në Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut dhe më pas e përpunimin e informacioneve të marra dhe prezantimin e rezultateve.
“Zgjodhëm dy rrugë për studimin: njëra ishte nëpërmjet operatorëve të turizmit, me të cilët organizuam një pyetësor gjysmë të strukturuar dhe kjo ishte pjesa cilësore veç për Durrësin dhe Vlorën dhe pastaj pjesa e turistëve. Një pyetësor që u bazua në dy teori dhe kërkoi të kuptonte dy gjëra: “Çfarë i motivon”, ishte pjesa e parë e pyetësorit, për të kuptuar faktorët që e shtyjnë dhe ata që e tërheqin, dhe pjesa tjetër kishte të bëntë me cilësinë e shërbimit”, tregoi profesore Ermira Qosja.
Duke u ndalur te oferta turistike, ku edhe vetë studimi evidentonte që oferta e qarqeve është e limituar, Qosja sqaroi se oferta në vetëvete nuk përfshin vetëm numrin e shtretërve, apo restorantin, por përmbledh gjithçka që një turist kërkon të gjejë në një destinacion, duke përfshirë edhe turizëm kulturor, të trashëgimisë, fetar, të natyrës, të kulinarisë, etj. Pavarësisht se në dy qarqet ka pasur investime të shtuara, projekti tregoi se kanë të përbashkëta, por edhe diferenca. “Vlora ka avantazhin e brandimit të Rivierës, përsa i përket cilësisë së shërbimit, gjetjet tregojnë që turistët nuk arrijnë pritshmëritë e tyre, megjithatë Durrësi paraqitet më mirë se Vlora”, u shpreh Qosja.
Çfarë do t’i tërhiqte këta turistë? Sipas konkluzioneve të studimit, turistët do të motivoheshin për të ardhur në Vlorë dhe Durrës nga oferta turistike, pra nëse do t’iu ofroheshin një tërësi aktivitetesh kulturore, të historisë, trashëgimisë, apo aktivitete argëtuese për të rinjtë, të cilat do t’iu jepnin mundësin ëatyre të qëndronin më gjatë në një destinacion të caktuar dhe të vinin dhe jashtë sezonit pik të verës.
Si mund të arrihet në një ofertë turistike? Profesoreshë Qosja tha se turizmi duhet parë si e mirë publike dhe kjo në rradhë të parë kërkon në rrafsh qendror edhe lokal, vullnet politik, strategji funksionale dhe kohezion mes palëve, duhet hequr dorë njëherë e mirë nga urgjencat dhe strategjitë aksidententale. Më tej ajo theksoi se turizmi na prek të gjithëve në një mënyrë a në një tjetër. “Nëse nuk e theksojmë këtë, që turizmi është një e mirë publike, ne do të vazhdojmë të bëjmë atë që kemi bërë në 32 vite dhe ajo që kemi bërë në këto vite janë strategjitë shumë të mira në letër, por pak funksionale në zbatim. Strategjitë dhe nuk kanë arritur kohezionin e të gjitha palëve. Ka një ligj për turizmin, i cili ndan përgjegjësitë mes pushtetit qendror dhe lokal, midis qarkut dhe bashkive. Ajo çka ndodh zakonisht, është se të gjithë sulen të bëjnë të njëjtën gjë. Shpesh merren me operatorët dhe jo me Durrësin apo Vlorën dhe në fund dikush në afatshkurtër mund të ketë një përfitim, por në afatgjatë nuk përfiton as Durrësi as Vlora”, theksoi profesorja, duke sugjeruar më tepër përpjekje në kuadër të forcimit të ligjit në çdo pikëpamje.
Dy guida turistike, për dy qarqet e studiuara
Përveç një numër botimesh shkencore, një policy paper që do t’ju vijë në ndihmë politikëbërësve qendrorë dhe lokalë dhe Shoqatës Shqiptare të Turizmit, projekti prodhoi dy guida- draft për qarqet Durrës e Vlorë. Drejtoresha e Shtëpisë botuese UET PRESS, Suela Mino, e cila konceptoi këto guida, tha se ato reflektojnë në mënyrë besnike të gjitha gjetjet e studimit dhe evidentojnë të metat që ka sektori i turizmit. Mino theksoi më tej se guidat e sjella, nuk janë shteruese dhe tërësore, por janë orientuese.
“Është një përpjekje për të ndërtuar një narrativë për marketingun e territorit, në mënyrë që kur turisti të vijë në Durrës, të mos vij vetëm për një emër të caktuar, por të vijë në një Durrës që ka se çfarë të ofrojë. Se çfarë ofrohet në një qytet të madh, nuk mund të konsumohet nga guidat indivuale, siç ndodh kur shkojmë në një destinacion si Thethi apo në destinacione më ekzotike, ku guida individuale, njerëzore bëhet shumë e rëndësishme. Në destinacione shumë kozmopolite, siç është Durrësi, Vlora, apo Lezha, guida njerëzore është e pamjaftueshme”, u shpreh Mino.
Duke folur më tej për sfidat e hasura në kërkim-gjetjen e informacionit, Mino u shpreh që është e pamundur të gjesh një kalendar aktivitetesh, një traditë të ngjarjeve kulturore, sportive, ngjarjeve që mund të ftojnë turistë, duke specifikuar se se këto guida janë një ngacmim për të krijuar një mentalitet të ri, por edhe për të tërhequr vëmendjen e institucioneve lokale.
Prezantimi i gjetjeve të projektit u mbyll me një diskutim dhe rrahje idesh nga të gjithë aktorët e pranishëm, për mënyrën sesi duhet të procedohet më tej për të rregulluar problematikat, tërhequr vëmendjen e pushtetit lokal dhe qendror, si dhe për të kaluar në pjesën e krijimit të destinacionit, brandimit dhe dixhitalizimit./Liberale.al
