Ne e dimë se industria aktuale e mishit dhe e qumështit po dëmton planetin tonë dhe se ngrënia e shumë proteinave shtazore mund të jetë e dëmshme për shëndetin tonë. Por, pse njerëzit vazhdojnë të hanë mish?
Njerëzit kanë ngrënë mish që nga epoka parahistorike, duke e konsumuar gjithnjë e më shumë mishin me kalimin e kohës. Sipas Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Ushqimin dhe Bujqësinë (FAO), gjatë 50 viteve të fundit, ne kemi katërfishuar prodhimin global në afërsisht 350 milionë tonë në vit.
Dhe trendi nuk tregon asnjë shenjë zbritjeje. Parashikimet aktuale sugjerojnë se deri në vitin 2050, do të prodhojmë deri në 455 milionë tonë mish në vit. Shkencëtarët kanë ngritur prej kohësh shqetësime për ndikimin mjedisor të kësaj lidhjeje dashurie, veçanërisht në lidhje me kafshët e kultivuara në mënyrë industriale, dhe e kanë konsideruar atë një burim ushqimi “joefikas”, me argumentin se kjo kërkon më shumë energji, ujë dhe tokë për të prodhuar, sesa gjërat e tjera që ne konsumojmë.
Një studim mbi ndikimin e bujqësisë, zbuloi se prodhimi i viçit është përgjegjës për gjashtë herë më shumë emetime të gazeve serrë dhe kërkon 36 herë më shumë tokë, krahasuar me prodhimin e proteinave bimore, të tilla si bizelet.
Studimi shton më tej, se shmangia e mishit dhe produkteve të qumështit është mënyra më e mirë për të reduktuar ndikimin tonë mjedisor në planet. Pa konsumin e mishit dhe të qumështit, përdorimi global i tokës bujqësore mund të reduktohet me më shumë se 75%.
Për më tepër, 60% e humbjes globale të biodiversitetit shkaktohet nga dietat me bazë mishi, sipas burimeve të Fondit Botëror të Kafshëve të Egra (WWF).
Psikologjia pas ngrënies së mishit
Megjithatë, shumë prej nesh vazhdojnë të hanë mish. Benjamin Buttlar, një psikolog social nga Universiteti i Trierit, Gjermani, ia atribuon këtë zakonit, kulturës dhe nevojave të perceptuara.
“Unë mendoj se shumë njerëz thjesht e shijojnë. Dhe gjëja tjetër është pjesa identitare e të ngrënit. Shumë kuzhina tradicionale rrotullohen rreth disa pjatave të mishit,” tha ai, duke shtuar se natyra e zakonshme e të ngrënit të kafshëve do të thotë që ne shpesh nuk e bëjmë këtë.
“Dhe në shumicën e rasteve, këto zakone na pengojnë të mendojmë se konsumimi i mishit është në të vërtetë i keq, sepse është diçka që ne e bëjmë gjatë gjithë kohës,” tha ai.
Pastaj është fakti, se për shkak se ajo që po hamë nuk na kujton një kafshë apo vuajtjet që ajo ka kaluar gjatë rrugës për në pjatë, ne jemi në gjendje të shkëputemi më lehtë. Megjithatë, kur përballemi me një këndvështrim tjetër, qoftë kur flasim me një vegjetarian apo vegan, apo duke parë një dokumentar për mirëqenien e kafshëve, Buttlar thotë se mund të ndjejmë nevojën për të justifikuar veten, për shembull, duke thënë se njerëzit kanë ngrënë gjithmonë mish.
Hulumtimet tregojnë se justifikimi i ngrënies së mishit, si një pjesë e natyrshme, normale dhe e nevojshme e dietës sonë, është diçka që është më tipike për meshkujt.
“Ju e shihni këtë në tendencat e ushqimit,” shpjegoi Buttlar. “Ka shumë më shumë femra të reja dhe më pak meshkuj që po bëhen vegjetarianë sepse është ende një stereotip mashkullor që meshkujt hanë mish. Dhe kjo kthehet në idenë e gjuetisë së meshkujve të fortë dhe keqkuptimet evolucionare rreth konsumimit të mishit.”
Hipoteza se ‘mishi na bëri njerëz’
Shkencëtarët besonin prej kohësh se ngrënia e mishit i ndihmoi paraardhësit tanë të zhvillonin forma trupore më të ngjashme me njeriun dhe se ngrënia e mishit dhe palcës së kockave i dha Homo Erektusit energjinë që i nevojitej për të formuar dhe ushqyer një tru më të madh, rreth 2 milionë vjet më parë.
Por një studim i fundit vuri në dyshim rëndësinë e konsumit të mishit në evolucionin tonë.
Autorët e studimit argumentuan se ndërsa provat arkeologjike për konsumin e mishit rriten me shfaqjen e H. erectus, kjo mund të shpjegohet edhe me vëmendjen më të madhe që i kushtohet periudhës kohore. E thënë ndryshe, është një paragjykim kampionimi.
Sa më shumë që paleontologët kërkonin prova arkeologjike të eshtrave të prera, aq më shumë i gjenin. Si rezultat, rritja e kockave që shihet gjatë kësaj kohe nuk është domosdoshmërisht dëshmi e një shpërthimi në ngrënien e mishit, shkruan autorët.
“Unë u befasova shumë nga ky zbulim,” tha Briana Pobiner, një paleoantropologe në Muzeun Smithsonian të Historisë Natyrore në SHBA dhe bashkëautore e studimit. “Unë isha një nga ata njerëz që besoja se H. erectus evoluoi sepse ngrënia e mishit u rrit. Këto gjetje janë diçka që më detyroi të rishqyrtoj perceptimin tim për historinë tonë evolucionare.”
Çfarë roli luajti ushqimi me bazë bimore në evolucionin tonë?
Ngrënia e mishit mund të mos ketë qenë përgjegjëse për rritjen e trurit tonë, sipas Pobiner, i cili hulumton evolucionin e dietës njerëzore.
“Ne nuk shohim një rritje të madhe në madhësinë e trurit rreth kohës kur filloi ngrënia e mishit. Madhësia e trurit u bë absolutisht më e madhe me H. erectus, por në fakt nuk u bë relativisht më e madhe, pra një tru shumë më i madh në krahasim me trupin.”
Ka disa prova që njerëzit e hershëm filluan të gatuanin ushqimin e tyre rreth kohës kur truri i tyre po bëhej më i madh. Ngrohja e ushqimit zhbllokon lëndët ushqyese shtesë dhe përshpejton procesin e tretjes, sepse ushqimi është më i butë dhe më i lehtë për t’u përtypur.
Pobiner gjithashtu beson se evolucioni njerëzor i atribuohet një përzierjeje të shëndetshme të dietës.
“Ka mendime, se nuk është një lloj i veçantë ushqimi që ka shtyrë historinë tonë evolucionare, por është me të vërtetë aftësia për të ngrënë një shumëllojshmëri të gjerë ushqimesh që na kanë bërë kaq të suksesshëm dhe që na kanë bërë njerëz,” u shpreh Pobiner.
Aktualisht, 75% e ushqimit në botë vjen nga vetëm 12 bimë dhe pesë lloje kafshësh. Por kur njerëzit konsumojnë shumë nga një burim i vetëm ushqimor, mund të shkaktojë probleme shëndetësore.
“Studime të panumërta tregojnë se kur qeniet njerëzore konsumojnë proteina shtazore, ajo lidhet me zhvillimin e një sërë kanceresh”, tha për DW Dr. Milton Mills, mjek i mjekësisë së brendshme dhe kujdesit kritik në SHBA.
Disa njerëz argumentojnë se vegjetarianët ose veganët zakonisht nuk marrin mjaftueshëm proteina dhe lëndë ushqyese nga dietat e tyre, por Mills, i cili është një avokat për dietat me bazë bimore, nuk pajtohet me këtë.
“Ato teori lindën 50, 60 vjet më parë, kur njerëzit kishin përshtypjen e gabuar se mishi ishte disi më ushqyes se ushqimet bimore. Ky ishte një keqkuptim grotesk i rremë që njerëzit kishin dikur, se ekzistojnë vetëm aminoacide të caktuara që mund të merrni nga indet e kafshëve. Kjo nuk është plotësisht e vërtetë,” tha Mills.
Ç’pritet më tej?
Nëse oreksi për mish mbetet i pandryshuar, popullsia e botës mund të jetë shumë e madhe për të ushqyer veten deri në vitin 2050, kur do të arrijmë një popullsi globale prej gati 10 miliardë banorësh.
Por si mund të reduktohen nivelet e konsumit global të mishit? Psikologu Buttlar beson se ndryshimi në rritje me “ndërhyrje nga lart-poshtë” është rruga e duhur.
“Për shembull, duke i bërë produktet e mishit aq të shtrenjta sa duhet të jenë për sigurimin e mirëqenies së kafshëve dhe për sa i përket kostove për klimën. Dhe duke i bërë alternativat më të lira,” tha ai.
Ajo që është gjithashtu e rëndësishme, sipas Buttlar, është t’u mundësojë njerëzve të kenë lidhje pozitive me alternativat me bazë bimore.
“Në vend që t’i largojmë ata duke thënë: ‘nuk duhet të hani mish’, ndoshta duhet të themi, ‘e keni provuar këtë? Kjo është vërtet e mirë’. Dhe sapo të kuptojnë se ushqimi me bazë bimore ka një shije të njëjtë ose edhe më të mirë, dhe është edhe më mirë për shëndetin tim, për klimën dhe mirëqenien e kafshëve, atëherë ndryshimi do të vijë automatikisht.”
Qëndrimet e ndryshimit po bëhen tashmë të dukshme, edhe në Gjermaninë që e do mishin. Sipas statistikave për vitin 2021, tregu i alternativave të mishit po lulëzon me një rritje prej 17% të prodhimit të ushqimeve me bazë bimore krahasuar me vitin 2020./Përshtatur nga DW për Liberale.al
